Անհատական աշխատանք Վիկտորյա Հակոբյան հետ

Ջրածինը որպես տարր

Ջրածինը (H) պարբերական համակարգի առաջին տարրն է։ Առաջին անգամ մաքուր վիճակում ստացել է Հենրի Կավենդիշը 1766 թվականին։ Այն տիեզերքում ամենատարածված տարրն է։ Երկրի վրա այն գտնվում է հիմնականում միացությունների ձևով։ Ջրածինը միացություններում միավալենտ է։

Ջրածնի ատոմը կազմված Է մեկ պրոտոն ունեցող միջուկից և մեկ էլեկտրոնից։ Հանդես է գալիս H₂ պարզ նյութի ձևով։

Ջրածինը հայտնաբերվել է 16- րդ դարի կեսերին Պարացելսի կողմից, որը ստացել է երկաթի վրա ծծմբական թթու ազդելով: 1766 թվականին Կավենդիշը հաստատել է նրա հատկությունները և ցույց է տվել նրա տարբերությունը մյուս գազերից և անվանել է ,,այրվող օդ,,: Լավուազիեն 1783 թվականին առաջին անգամ ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ ջուրը ջրածնի և թթվածնի քիմիական միացությունն է և նրան անվանեց ,,հիդրոգենիում,, , որը նշանակում է ջուր ծնող: Ջրածինը երկրի վրա հանդես է գալիս միացություններում ՝ ջրում, նավթում, կենդանի հյուսվածքներում, իսկ ազատ վիճակում ՝ շատ չնչին քանակներով մթնոլորտի վերին շերտերում:

ՋՐԱԾԻՆԸ Տիեզերքում

Ջրածինը ամենատարածված տարրն է տիեզերքում․ կազմում է աստղերի և արևի զանգվածի մոտ կեսը (պլազմայի ձևով), արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների հիմնական մասը։ Աստղերի ընդերքում՝ ջրածնի ատոմների միջուկներից՝ պրոտոններից սինթեզվում են հելիումի ատոմի միջուկներ (ջերմամիջուկային սինթեզ), անջատվում է ահռելի քանակներով էներգիա։

րածնի ատոմն ունի ամենապարզ կառուցվածքը` մեկ դրական լիցքով միջուկի  շուրջը սփռված է մեկ էլեկտրոն:

 ջրածնի ատոմի կառուցվածքը

Ջրածին փորձ

Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից:

 Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Գոյություն ունեն սարքեր, որոնց միջոցով ջրածին կարելի է ստանալ ընդհատումներով, այսինքն՝ ցանկացած պահի քիմիական ռեակցիան հնարավոր է դադարեցնել և ապա՝ կրկին վերսկսել:

Այդպիսի սարքերից են Կիպի ապարատը և ընդհատումներով ջրածին ստանալու փոքր սարքը:

                Կիպի ապարատ

Ջրածինը ապագ վառելանյութ

Ջրածինը որպես ապագայի վառելանյութ

Մարդկության երազանքը ջրածինը որպես վառելանյութ օգտագործելն է: Նախ առաջին հերթին նշենք պատճառները ՝

Առաջին պատճառը բնության աղտոտվածությունն է, որը բնականաբար շատ բացասական ազեցություն ունի ՝ թե մարդկանց և թե մոլորակի վրա, իսկ երկրորդ պատճառը վառելիքի պաշարները սահմանափակ են, ըստ գիտնականների կանխատեսումների և հաշվարկների վառելիքի պաշարները կվերջանան այս 100 տարվա ընթացքում:

Ջրածինը, որպես վառելիք, կարող են օգտագործել գրեթե բոլոր տրանսպորտային միջոցներում: Դեռ անցած դարի 70- ական թվականերին NASA- ն օգտագործում էր ջրածինը, որպես հրթիռների վառելիք: Հիմա ջրածինը փորձում են զարգացնել մեքենայաշինության ոլորտում:

Ջրածնային վառելիքն էկոլոգիապես անվտանգ է, այրելիս միայն ջուր է առաջանում, ուստի ջրածինն էկոլոգիապես մաքուր և իդեալական վառելանյութ է: Ջրածնի այրման ջերմությունը մի քանի անգամ մեծ է ցանկացած այլ վառելանյութի այրման ջերմությունից: Ջրածնի մեկ գրամի այրումից ստացվում է 120 կՋ ջերմություն, մինչդեռ նույն քանակի բենզինից 46 կՋ:

Ամերիկացի գիտնականները սինթեզել են հատուկ ֆերմենտ, որի ազդեցությամբ 30 % քսիլոզ պարունակող կենսազանգվածից 50 Co- ում կարող է անջատվել անհավանական մեծ քանակությամբ գերմաքուր ջուր:

Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում սկզբնական նյութերը՝ ելանյութերը, փոխակերպվում են նոր նյութերի՝ քիմիական ռեակցիայի արգասիքների: Ելանյութերը տարբերվում են արգասիքներից իրենց բաղադրությամբ, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններով:

Կան քիմիական ռեակցիաների բազմաթիվ տեսակներ: Դիտարկենք դրանցից քայքայման և միացման ռեակցիաները:

Այն քիմիական ռեակցիաները, որոնց հետևանքով մեկ բարդ նյութից առաջանում են երկու կամ ավելի պարզ կամ բարդ նյութեր, կոչվում են քայքայման քիմիական ռեակցիաներ:

Քայքայման ռեակցիաների օրինակներ են՝

Ջրի քայքայումը

Ջուր → ջրածին + թթվածին

2H2O→2H2+O2

Կրաքարի (կավճի) քայքայումը: 

Կրաքար → չհանգած կիր + ածխաթթու գազ 

CaCO3→CaO+CO2

Այն քիմիական ռեակցիաները, որոնց հետևանքով երկու կամ ավելի նյութերից առաջանում է նոր բարդ նյութ, կոչվում են միացման քիմիական ռեակցիաներ:

Միացման ռեակցիայի օրինակ է՝

Երկաթի սուլֆիդի առաջացումը.

Երկաթ + ծծումբ → երկաթի սուլֆիդ

Fe+S→FeS

բնածին պղինձ

Պղնձե թաս (բադյա)

Բաղնիքի պղնձե թասեր

Cu

Պղինձը կարմիր, կռելի, փափուկ մետաղ է: Հայտնի է վաղ անցյալից: Դեռևս քարեդարյան մարդը կարող էր  քարե գործիքների օգնությամբ բնածին պղնձին իր ուզած ձևը տալ: Պղնձից կենցաղային իրերի, գործիքների և զենքերի պատրաստումով սկսվել է պղնձի դարը, որը տևել է մինչև մ. թ. ա. IV հազարամյակի վերջը: Մ. թ. ա. 3000 թ-ին Քեոփսի բուրգը կառուցելիս քարերը հղկել են պղնձե գործիքներով: Անցյալում լեռնային ապարները մշակում էին` խարույկի մեջ շիկացնելով: Ավելի ուշ, կրակի մեջ օդ ներփչելով, ապարում պարունակվող պղնձի օքսիդներից և կարբոնատներից` ածխի առկայությամբ, ստացել են մետաղական պղինձ: Հին եգիպտացիները պղինձն ստանում էին Սինայի թերակղզու, իսկ հույները՝ Կիպրոսի (այստեղից էլ՝ պղնձի լատիներեն անվանումը՝ «կուպրում», քիմիական նշանը՝ Cu) հանքերից: Մ.թ.ա. III հազարամյակում հայտնաբերվել է անագի, կապարի և այլ մետաղների հետ պղնձի համաձուլվածքը՝ բրոնզը, և սկսվել է բրոնզի դարաշրջանը: 

Պղնձի միջին պարունակությունը երկրակեղևում 4,7×10^–3% է (տարածվածությամբ 26-րդ քիմիական տարրն է): Բնության մեջ պղինձը հանդիպում է բնածին և միացությունների ձևով: Բնածին պղինձը հանդիպում է սովորաբար ցրոնային, հազվադեպ՝ մեծ կտորներով. 1857 թ-ին ԱՄՆ-ում Մեծ լճերի շրջանում գտնվել է պղնձի 420 տ կշռող բնակտոր: Հայտնի են պղինձ պարունակող 250 միներալներ, որոնցից արդյունաբերական նշանակություն ունեն խալկոպիրիտը, խալկոզինը, կովելինը, մալաքիտը, ազուրիտը և այլն: Պղնձի խոշոր հանքավայրերը գտնվում են Ամերիկայում (ԱՄՆ, Կանադա, Չիլի, Մեքսիկա), Աֆրիկայում (Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն), Ասիայում (Իրան, Ֆիլիպիններ, Ճապոնիա, Ռուսաստան՝ Ուրալ, Ալթայ):

Պղինձը ջերմության և էլեկտրականության լավ հաղորդիչ է. այդ հատկությամբ զիջում է միայն արծաթին: Պղինձը սառեցնելիս կարծրանում է. փափկությունը վերականգնում են ջերմամշակմամբ: Պղինձը քիմիապես պասսիվ է: Չոր օդում չի օքսիդանում, խոնավության առկայությամբ պատվում է հիմնային կարբոնատի՝ (CuOH)₂CO₃-ի կանաչ շերտով: Պղնձի միացությունները թունավոր են:

23. Որքա՞ն  է  կենսածին  տարրերի` C, H, O, N, P, S  պարունակությունը կենդանի     օրգանիզմում  ըստ  զանգվածի ( %).    

    1)  24 %                            2)   97 %                          3)  76 %                        4)  62%

24. Երկրակեղևում  թթվածնի  և  սիլիցիումի  զանգվածային  բաժինները  հավասար  են  0,48    և  0,28, համապատասխանաբար: Երկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը       քանի՞   անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի  ատոմների  թվից.   
     1)   2                  2)  2,5               3)  3                4)  4

25. Ո՞րն  է  զանգվածի  ատոմային  միավորը(զ.ա.մ.).

1)¹³C ատոմի  զանգվածի  1/12  մասը                   3)  ¹²C  ատոմի  զանգվածի 1/12  մասը

2) ¹²C ատոմի  զանգվածը                                        4)  ²H  ատոմի   զանգվածը

26. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից   է  կազմված  ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

27. Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական տարրերի նշանները.
     1) F, C, P, Si, Na
    2)  O, C, Li, K, Ba
    3)  P, O, C, Fe, N
    4)  K, Na, P, Fe, C

28. Բնական  սիլիցիումը  երեք  իզոտոպների  խառնուրդ  է, որոնց  մոլային  բաժիններն են`  <sup>28</sup>Si – 92%,  <sup>29</sup>Si – 5%  և  երրորդ  իզոտոպինը` 3%: Ո՞րն  է  երրորդ  իզոտոպի  զանգվածային   թիվը, եթե  սիլիցիումի  հարաբերական  ատոմային  զանգվածը  28,11  է.

      1)  30               2)  31                 3)  27           4)  32

29. Օրգանիզմում  գլյուկոզի  թթվածնավոր  և  անթթվածին  ճեղքումներին  մասնակցում  է  մի   նյութ,  որի  20  մոլեկուլի  զանգվածը   3,256 • 10^-21  գ  է:
  Որքա՞ն  է  այդ  նյութի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը.

      1)  98               2) 56                3) 80             4) 40

30. Ո՞ր  արտահայտության  մեջ  է  խոսվում  թթվածին  քիմիական  տարրի  վերաբերյալ.

1. ստացվում  է  ջրածնի  պերօքսիդի  քայքայումից

 2. անհրաժեշտ  է շնչառության  համար

3. վատ  է  լուծվում  ջրում

 4. ատոմն  ունի   1s²2s² 2p⁴ էլեկտրոնային  բանաձևը

31.

32.Համապատասխանեցրե´ք  նյութի հատկությունները և անվանումը.

Հատկություններ	Անվանում
ա)  բնորոշ  հոտով  թափանցիկ  հեղուկ բ)   ջրում լուծվող  սպիտակ  պինդ  նյութ գ)  մետաղական  փայլով  պինդ գունավոր  նյութ դ)  ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	կավիճ սախարոզ քացախաթթու թթվածին յոդ քլոր

  Ո՞ր շարքի բոլոր պատասխաններն են ճիշտ.

 1)  ա3, բ2, գ5 , դ4                       3)   ա3, բ2, գ5 , դ6

2) ա3, բ1, գ6 , դ4                  4)   ա6, բ1, գ5 , դ3

33. Հաստատեք  կամ  հերքեք  պնդումների  ճշմարտացիությունը  օքսիդների  վերաբերյալ.

1) Թթվածին  պարունակող  երկտարր  միացություններ են, որոնցում  թթվածնի  օքսիդացման  աստիճանը  -2  է:
2) Բոլոր  օքսիդները  ջրում  լուծելի  են:
3) Բոլոր  օքսիդները   փոխազդում  են  թթուների  հետ:
4) Հիմնային  օքսիդները, փոխազդելով  թթուների  հետ, առաջացնում  են  աղ  և  ջուր:
5) Ըստ  CaCO₃  → CaO  +  CO₂  ռեակցիայի հավասարման  ստացված  թթվային  օքսիդի  զանգվածը  ելային  աղի  զանգվածի  56 %- ն  է:
6) Na₂O, CO₂,  N₂O₅, CaO, SO₃  օքսիդների  շարքում  գրված  է  երեք  հիմնային  օքսիդ:                                                   

34. Համապատասխանեցրեք  քիմիական  տարրի  նշանը,  դրա  բարձրագույն  օքսիդի  հիդրատի  ընդհանուր  բանաձևը   և  հիդրատում  տարրի  օքսիդացման  աստիճանը.

Տարրի  քիմիական  նշան	Օքսիդի  հիդրատի              ընդհանուր     բանաձև	Տարրի  օքսիդացման        աստիճանը
ա)  Cu   բ)   Li    գ)  Al դ)  S       ե)  N	1)  ROH   2)  R(OH)2    3)  H2RO4      4)  H3RO3        5)  HRO3	Ա) +3  Բ)  +1  Գ)  +4  Դ)  +2  Ե)  +6  Զ)  +5

  Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.                                                                                 

1. ա2Ա, բ1Գ, գ4Ա, դ4Գ, ե4Ե            3)  ա3Բ, բ1Դ, գ4Ա, դ3Գ, ե5Դ                               

 2)   ա2Դ, բ1Բ, գ4Ա, դ3Ե, ե5Զ              4)  ա2Դ, բ1Բ, գ4Բ, դ5Զ, ե3Գ

35. Տրված են հետևյալ ռեակցիաների հավասարումները.

     ա)  4NO₂ + O₂ + 2H₂O = 4HNO₃

     բ)  Fe + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu

    գ)  2CO + O₂ = 2CO₂

    դ)  3NaOH + AlCl₃ = 3NaCl + Al(OH)₃

    ե)  2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

    զ)  CaCO₃ = CaO + CO₂

   35-ա)  Տրվածներից   որո՞նք  են  և՛ միացման, և՛ օքսիդացման–վերականգնման ռեակցիաների  հավասարումներ.

     1) ա, բ, ե                        2) ա, բ, գ                         3)  ե, դ                                4) ա,գ

   35-բ)  Ըստ  և՛ քայքայման, և՛ օքսիդացման–վերականգնման ռեակցիայի   

          հավասարման՝   որքա՞ն  է  օքսիդիչ  տարրի  կարգաթիվը.

         1) 8                                  2) 19                             3)  20                                 4) 25

36. Տարրի  RO₂  բանաձևով  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  72,73 %  է:

36- ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  կարգաթիվը`

36-բ)   Որքա՞ն  է   RO₂  օքսիդի  մեկ  մոլի  հետ  փոխազդած  կալիումի  հիդրօքսիդի 28 % 

           զանգվածային  բաժնով  լուծույթի  առավելագույն  զանգվածը:

37. Տրված  է  փոխարկումների  հետևյալ  շղթան.  Fe ^X1→FeCl₂ ^X2→FeCl₃

     37- ա)  Որո՞նք են փոխարկումների տրված շղթայում  X₁ և  X₂ նյութերը.

    1) Cl₂ և Fe                    2) HCl և KCl                   3) Cl₂ և KCl                    4) HCl և Cl₂

    37-բ)  Ի՞նչ ծավալով (լ, ն. պ.) X₂ նյութ  կծախսվի  65 գ FeCl₃  ստանալիս` ըստ               տրված  փոխարկումների շղթայի

   1) 2,24                           2) 4,48                              3) 1,12                              4) 3,36

38. R  մետաղը   թթվածնի   հետ  առաջացնում  է  օքսիդ, որում  մետաղի              զանգվածային  բաժինը  52,94 % է: Հայտնի է, որ  այդ  մետաղի  իոնում                  պրոտոնների  և էլեկտրոնների  թվերի  տարբերությունը  3  է:  

    38-ա) Որքա՞ն  է  R  տարրի  կարգաթիվը.                                                                                              

1) 11          2)   20           3)  13           4)  12 

    38-բ)  Ի՞նչ ծավալով (մլ, ն.պ.)  գազ  կանջատվի  0,54 գ մետաղի  և  4,38 %   

          զանգվածային  բաժնով   քլորաջրածնի  50 գ լուծույթի փոխազդեցությունից.

1.  112                      2)   224                                  3)  336                            4)  672

39. Պարբերական  համակարգի  գլխավոր  ենթախմբերի  տարրերից  մեկի  բարձրագույն  օքսիդի  մոլային  զանգվածը 108 գ/մոլ  է, իսկ  այդ  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  74 % է:

     39- ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  ջրածնային  միացության  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ) 108

     39-բ)  Ի՞նչ  զանգվածով (գ) թթու  կառաջանա  այդ  օքսիդի  մեկ  մոլը  ջրում  լուծելիս 74%

40. Քիմիական  տարրի  իզոտոպի  զանգվածային  թիվը  127  է:

 40-ա)  Որքա՞ն  է  այդ  իզոտոպի  ատոմում  պարունակվող  նեյտրոնների  թիվը 127

40-բ)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  բարձրագույն  օքսիդին  համապատասխանող  հիդրատի հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը…

Ճիշտ կատարած առաջադրանքների  թիվը	25-34	35-46	47-55	56-63
Միավորը	4-5	6-7	8-9	9-10

7,8- րդ  դաս. անցածի  կրկնողություն.  Ֆիզիկական  և  քիմիական  երևույթներ: Քիմիական  ռեակցիաների  տեսակները՝ միացման, քայքայման, տեղակալման, փոխանակման, կատալիտիկ, օքսիդավերականգնման: Քիմիական   տարրերի  պարբերական  օրենքը  և  համակարգը: Ատոմի  բաղադրությունը  և  էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը: Հարաբերական  ատոմային զանգված՝ A_r:   Ատոմի  հատկությունները՝ ատոմի շառավիղ՝ r, իոնացման  էներգիա`I, էլեկտրաբացասականություն`(ՀԷԲ), վալենտականություն (Վ), օքսիդացման  աստիճան (ՕԱ): Քիմիական  բանաձև, հարաբերական  մոլեկուլային   զանգված՝M_r : Նյութի  զանգված՝m, նյութաքանակ՝մոլ(n), մոլային  զանգված`M, մոլային  ծավալ`V_m: Քիմիական  կապի  տեսակները`կովալենտային(բևեռային, ոչբևեռային),իոնայի, մետաղային, ջրածնային:: Նյութի  կառուցվածք:

Լաբորատոր  փորձեր` <<Քիմիական  ռեակցիաների տեսակները՚>>

Տեղակալման   և  միացման  ռեակցիաներ՝ ջրածնի  ստացումը  և  այրումը

Փոխանակման   ռեակցիա՝ պղնձի (II) հիդրօքսիդի  ստացումը

Քայքայման  ռեակցիա՝ ամոնիումի  երկքրոմատի  քայքայումը:

Առաջադրանք. Գրեք  կատարած  ռեակցիաների  քիմիական  հավասարումները, հավասարեցրեք  և  նշեք  ռեակցիայի  տեսակը:

Գործնական  աշխատանք  2.  <<Քիմիական  տարրերի  պարբերական  համակարգի

                                                       ֆիզիկական իմաստը>>

Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում,  ալյումին, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ   ըստ  հետևյալ սխեմայի՝

• քիմիական  տարրի  նշանը…….
• կարգաթիվը…..
• միջուկի  լիցքը …..
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ A_r
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m₀,(գ)
• ո՞ր  պարբերության տարր  է …
• ո՞ր  խմբի  և  ենթախմբի  տարր  է …
• ատոմի  էլեկտրոնային   թաղանթի  կառուցվածքը՝էլեկտրոնների  բաշխումն   ըստ էներգետիկ  մակարդակների,էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով
• մետաղ է,`թե  ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ առկա  են այդ  տարրի  ատոմներ` բերեք  տարբեր  տարրերի  հետ  առաջացրած միացությունների  բանաձևերը և անվանեք:

Գործնական  աշխատանք  3.  <<Տարբեր  քիմիական  կապերով  մոլեկուլների  մոդելների   հավաքում>>

 *-Ընտրեք  կենցաղում  կամ  շրջապատում 10 նյութ, գրեք  դրանց  բանաձևերը և կատարեք հետևյալ հաշվարկները`

• Ինչպիսի՞ տարրերի  ատոմներից  է  կազմված  նյութը, ատոմների  քանակը

H2O = ունի երկու ջրածնի ատոմ և մի թթվածնի ատոմ

BaSO4 = ունի մի բարումի ատոմ, մի ծծումբի ատոմ և չորս թթվածնի ատոմ

CO2 = ունի մի ածխածնի ատոմ և երկու թթվածնի ատոմ

NaCl = ունի մի նատրումի ատոմ և մի քլորի ատոմ

KOH = ունի մի կալիումի ատոմ, մի թթվածնի ատոմ և մի ջրածնի ատոմ

C3H6 = ունի երեք ածխածնի ատոմ և վեց ջրածնի ատոմ

NH3 = ունի մի ազոտի ատոմ և երեք ջրածնի ատոմ

SiO3 = ունի մի սիլիցիումի ատոմ և երկու թթվածնի ատոմ

C3H8O3 = ունի երեք ածխածնի ատոմ, ութ ջրածնի ատոմ և երեք թթվածնի ատոմ

ZnCl2 = ունի մի ցինկի ատոմ և երկու քլորի ատոմ

• Որոշեք  բարդ  նյութերի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածները՝M_r

Mr(H2O) = 2*1+16 = 18

Mr(BaSO4) = 137+32+16*4 = 233

Mr(NaCl) = 23+35,5 = 58,5

Mr(CO2) = 12+16*2 = 44

Mr(KOH) = 39+16+1 = 56

Mr(C3H6) = 12*3+1*6 = 42

Mr(NH3) = 14+1*3 = 17

Mr(SiO2) = 28+16*2 = 64

Mr(C3H8O3) = 12*3+1*8+16*3 = 92

Mr(ZnCl2) = 65,4+35,5*2 = 136,4

• Որոշեք  ները՝ w, զանգվածային հարաբերությունները  և  տարրերի  մոլային  բաժինները  բարդ  նյութերում:

w(H)= 2/18*100% = 200/18 = 11,11%

w(O) = 16/18*100% = 1600/18 = 88,89%

m(H):m(O) = 2/16 = 1/8

f(H) = 2/3*100% = 66,67%

f(O) = 1/3*100% = 33,33%

w(Ba) = 137/233*100% = 13700/233 = 587,9%

w(S) = 32/233*100 = 3200/233 = 13,7%

w(O) = 64/233*100 = 6400/233 = 27,4%

m(Ba) : m(S):m(O) = 137:32:64

f(Ba) = 1/6*100 = 100/6 = 16,6%

f(S) = 1/6*100 = 100/6 = 16,6%

f(O) = 4/6*100 = 400/6 = 66,6%

w(C) = 12/44*100 = 1200/44 = 27,2%

w(O) = 32/44*100 = 3200/44 = 72,7%

m(C):m(O) = 12:32

f(C) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

f(O) = 2/3*100 = 200/3 = 66,6%

w(Na) = 23/58,5*100 = 2300/58,5 = 39,3%

w(Cl) = 35,5/58,5*100 = 3550/58,5 = 60,6%

m(Na):m(Cl) = 23/35,5

f(Na) = 1/2*100 = 100/2 = 50%

f(Cl) = 1/2*100 = 100/2 = 50%

w(K) = 39/56*100 = 3900/56 = 69,6%

w(O) = 16/56*100 = 1600/56 = 28,5%

w(H) = 1/56*100 = 100/56 = 1,7%

m(K):m(O):m(H) = 39:16:1

f(K) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

f(O) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

f(H) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

w(C) = 36/42*100 = 3600/42 = 85,7%

w(H) = 6/42*100 = 600/42 = 14,2%

m(C):m(H) = 36:6

f(C) = 3/9*100 = 300/9 = 33,3%

f(H) = 6/9*100 = 600/9 = 66,6%

w(N) = 14/17*100 = 1400/17 = 82,3%

w(H) = 3/17*100 = 300/17 = 17,6

m(N):m(H) = 14:3

f(N) = 1/4*100 = 100/4 = 25%

f(H) = 3/4*100 = 300/4 = 75%

w(Si) = 28/64*100 = 2800/64 = 43,7%

w(O) = 32/64*100 = 3200/64 = 50%

m(Si):m(O) = 28:32

f(Si) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

f(O) = 2/3*100 = 200/3 = 66,6%

w(C) = 36/92*100 = 3600/92 = 39%

w(H) = 8/92*100 = 800/92 = 8,6%

w(O) = 48/92*100 = 4800/92 = 52%

m(C):m(H):m(O) = 36:8:48

f(C) = 3/14*100 = 300/14 = 21,4%

f(O) = 8/14*100 = 800/14 = 57,1%

f(H) = 3/14*100 = 300/14 = 21,4%

w(Zn) = 65,4/136,4*100 = 6540/136,4 = 47,9%

w(Cl) = 71/136,4*100 = 7100/136,4 = 52%

m(Zn):m(Cl) = 65,4:71

f(Zn) = 1/3*100 = 100/3 = 33,3%

f(Cl) = 2/3*100 = 200/3 = 66,6%

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ  1.

Նյութի հատկություններ են կոչվում այն հատկանիշները կամ բնութագրիչները, որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբեր իրարից։Բոլորը ունեն `ֆիզիկական,քիմիական և ֆիզիոլոգիական հատկությունները։

Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում կամ չափում են ԱՌԱՆՑ ՆՈՐ ՆՅՈՒԹ ՍՏԱՆԱԼՈՒ։

Գույնը,ագրեգատային վիճակը`(պինդ, հեղուկ, գազային,ամորֆ),խտությունը։

Նյութի քիմիական հատկությունները քիմիական փոխարկումներին մասնակցելու ընդունակությունն է։

Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունները դրանք ազդեցություն են կենդանի օրգանիզմի վրա։

Կերակրի աղ-Անօրգանական նյութ է,բանաձև`NaCl,հարաբերական ատոմային զանգված`23

NaCl:

Շաքար-օրգանական նյութ է ,բանաձև

C12 H22 O11

Ջուր-անօրգանական նյութ , բանաձև

H2O

Թթվածին-օրգանական նյութ,բանաձև

O

Ջրածին-օրգանական նյութ,բանաձև

H

Ազոտ-օրգանական նյութ,բանաձև

N

Պղնձարջասպ-օրգանական նյութ,բանաձև

CuSO4

Խմելու սոդա-անօրգանական նյութ,բանաձև

NaHCO3

Ացետոն-օրգանական նյութ,բանաձև

C3H6O

Էթիլ սպիրտ-օրգանական նյութ,բանաձև

C2H5OH

Քացախաթթու-օրգանական նյութ,բանաձև

CH3COOH

Կավիճ-օրգանական նյութ,բանաձև

CaCO3

Դաս 1. ☆- Ծանոթացում միմյանց հետ,դասընթացի ծրագրի, նախագծերի, գնահատման սկզբունքների հետ:

☆- Մարդկությանը հուզող հիմնախնդիրները, քիմիա գիտության դերը հիմնախնդիրների լուծման գործում:

Մարդկությանը հուզող հիմնախնդիրները դա երկրի խաղաղություն է ապահովությունը առողջ ապրելակերպը

☆- Առողջ ապրելակերպի սկզբունքները:

Ճիշտ սնունդ ճիշտ օրվա գրաֆիկ, առթղջ սնունդ, կլիմա, մարզվել

☆- Սովորողի օրվա, շաբաթվա, ամսվա աշխատակարգը:

Քիմիա իմ գրաֆիկը

Դաս 2. 7,8- րդ  դաս. անցածի  կրկնողություն.  Ֆիզիկական  մարմին  և նյութ: Ատոմ, մոլեկուլ, իոն: Պարզ  և  բարդ  նյութեր: Անօրգանական  և  օրգանական  նյութեր: Նյութի հատկությունները, բաղադրությունը, կառուցվածքը:  

Նյութ մարմին

Մեզ շրջապատող աշխարհում կան ֆիզիկական մարմիններ և տարբեր ճառագայթներ։ Այն ինչիչ կազմված է ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից։ Ֆիզիկական մարմինը ունի զանգված -m միջազգային չափման միավոր կգ, գր, մգ։ Ծավալ -V մ³, լ, մլ, սմ³

Նյութը փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ,իոն)

V փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորաշ բաղադրությամբ( Քիմիական բանձև)

V կառուցվածք

V հատկություններ — Ֆիզիկական քիմիական ֆիզիոլոգիական

Պարզ  և  բարդ  նյութեր:

Պարզ նյութերը կազմված են մեկ քիմիական տարրից

Բարդ նյութերը մի-քանի

Անօրգանական  և  օրգանական  նյութեր

Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:

անօրգանական միացությունը քիմիական միացություն է, որը չունի ածխածին — ջրածին կապեր։ 

Առավոտյա արթնանում եմ ժամը 8:00

Լվացվում եմ ատամներս եմ լվանում

Հագնվում եմ մազերս եմ սանրում

Եթե ժամանակի մեջ տեղավորվում եմ թեթև նախաճաշ եմ անում

8:35 տանից դուրս եմ գալիս

Գնում եմ Դպրոց

Դպրոցում կամ ինչ-որ սենդվիչ եմ ուտում կամ շոկոլադ

Դպրոցից վերադառնում եմ տուն2:20

Տանը ճաշում եմ

Հետո անցնում եմ դասերին

Ժամը 22:30 պատրաստվում եմ քնի

22:50-23:00 արդեն պարկում եմ

Դաս 1. ☆- Ծանոթացում միմյանց հետ,դասընթացի ծրագրի, նախագծերի, գնահատման սկզբունքների հետ:

☆- Մարդկությանը հուզող հիմնախնդիրները, քիմիա գիտության դերը հիմնախնդիրների լուծման գործում:

Մարդկությանը հուզող հիմնախնդիրները դա երկրի խաղաղություն է ապահովությունը առողջ ապրելակերպը

☆- Առողջ ապրելակերպի սկզբունքները:

Ճիշտ սնունդ ճիշտ օրվա գրաֆիկ, առթղջ սնունդ, կլիմա, մարզվել

☆- Սովորողի օրվա, շաբաթվա, ամսվա աշխատակարգը:

Քիմիա իմ գրաֆիկը