Интересные факты о висячих садах Семирамиды

Интересные факты о висячих садах Семирамиды

Интересные факты о висячих садах Семирамиды

Факт 1. Из всех древних Семи чудес света Висячие сады Семирамиды, располагавшиеся в Древнем Вавилоне, являются единственным, чьё существование до сих пор не подтверждено. Цивилизация вавилонян не оставила никаких свидетельств или упоминаний о них – писали о многоуровневых садах только древнегреческие и древнеримские авторы. Археологи перекопали все локации их предполагаемого местонахождения, но так и не обнаружили ни единого кусочка.

Факт 2. Такое название Висячие сады получили благодаря одной из легенд, объясняющей их происхождение. Легенда утверждает, что они были обустроены вавилонской царицей Семирамис, или Семирамидой, правившей государством около 3000 лет назад. А слово “висячие” пришло из древнегреческого языка, и оно означает скорее “нависающие” деревья, то есть высаженные на террасах, а не подвешенные в воздухе.

Факт 3. О существовании Висячих садов Семирамиды писали всего пять античных авторов. Описания у них в целом совпадают, хотя есть и различия. Но многие современные учёные считают, что эти авторы описывали не реальный объект, а некий идеал “восточного сада”.

Факт 4. Согласно свидетельствам некоторых древнегреческих историков, в садах Семирамиды произрастали не только обычные деревья и кустарники, но и фруктовые, а также ряд вьющихся растений вроде винограда. Если это правда, то зрелище, должно быть, было просто незабываемое.

Факт 5. Некоторые исторические документы указывают на то, что легендарные Висячие сады на самом деле существовали, но не в Древнем Вавилоне, а на территории современного Ирака, в городе Ниневии, бывшей столице Ассирии. Эта версия подтверждается и тем, что там в действительности существовали некоторые сады, для орошения которых ассирийский царь Синаххериб даже проложил 80-километровый акведук, построенный из более чем 2.000.000 каменных блоков.

Факт 6. Сразу несколько древнегреческих историков упоминают, что Висячие сады Семирамиды орошались с помощью винта Архимеда. Это изобретение действительно широко использовалось для орошения, поднимая воду на высоте. “Бесконечный” винт Архимеда можно увидеть в любой старой мясорубке – именно он проталкивает мясо вперёд.

Факт 7. Самые старые задокументированные описания Висячих садов Семирамиды датируются III веком до нашей эры. То есть они в любом случае, как минимум, на полтысячи лет моложе, чем сами сады. Это тоже одна из причин, почему само их существование ставится под сомнение.

Факт 8. Если Висячие сады действительно существовали, то они в любом случае были разрушены давным-давно. Некоторые историки полагают, что произошло это в VI веке до нашей эры в результате мощного наводнения. При этом другие античные авторы упоминают, что сады располагалась на вершине цитадели, и в таком случае версия с наводнением выглядит уже не слишком реалистичной.

Факт 9. Вторая по популярности теория гласит, что на самом деле Висячие сады были построены не Семирамидой, а царём Навуходоносором II, жившим спустя два столетия после неё. Сторонники этой теории полагают, что с именем Семирамиды это чудо света связали легенды и недостаток достоверной информации.

Факт 10. Если Висячие сады Семирамиды действительно существовали в Вавилоне, то орошались они, очевидно, водами реки Евфрат. Вполне возможно, так оно и было в действительности. Но так как за тысячи лет русло реки переместилось, возможно, место, где сады располагались, сейчас находится на речном дне, что объясняет отсутствие археологических находок.

Տերյան

Տերյան

Մթնշաղի անուրջներ

1903-1908

Մոռանա՜լ, մոռանա՜լ ամեն ինչ,
                             Ամենին մոռանալ.
Չըսիրել, չըխորհել, չափս՛ոսալ —
                             Հեռանա՜լ…
Այս տանջող, այս ճնշող ցավի մեջ,
                             Գիշերում այս անշող
Արդյոք կա՞ իրիկվա մոռացման,
                             Մոռացման ոսկե շող…
Մի վայրկյան ամենից հեռանալ,
                             Ամենին մոռանալ.—
Խավարում, ցավերում քարանալ
                             Մեն-միայն…
Մոռանալ, մոռանալ ամեն ինչ,
                             Ամենին մոռանա՜լ…
Չըսիրել, չըտենչալ, չըկանչել,
                             Հեռանալ…

ԳԱՐՈՒՆ

Գարունը այնքա՛ն ծաղիկ է վառել,
Գարունը այնպե՛ս պայծառ է կրկին.
— Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել,
Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին։

Այնպե՛ս գգվող է երեկոն անափ,
Ծաղիկներն այնպես նազով են փակվում.
— Շուրջըս վառված է մի անուշ տագնապ,
Մի նոր հուզում է սիրտըս մրրկում…

Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում,
Ւմ բացված սրտում հնչում է մի երգ.
—Կարծես թե մեկը ինձ է երազում,
Կարծես կանչում է ինձ մի քնքուշ ձեռք…

ՈՍԿԻ ՀԵՔԻԱԹ

1908-1911

 ԵՐԿՈՒ ՈՒՐՎԱԿԱՆ

Ես եմ, դու ես, ես ու դու
Գիշերում այս դյութական,
Մենք մենակ ենք,— ես ու դու
Ես էլ ղու եմ՝ ես չըկամ…

Չըկան օրերն ահարկու,
Չըկա ժամ ու ժամանակ,
Ուրվական ենք մենք երկու
Միշտ իրար հետ, միշտ մենակ…

Մոռացել ենք անցյալում
Տրտունջ, թախիծ ու խավար. —
Մի ուրիշ լույս է ցոլում
Մեղմ ու անուշ մեզ համար…

Ես եմ, դու ես, ես ու դու
Գիշերում այս դյութական,
Մենք մենակ ենք — ես ու դու,
Ես էլ դու եմ՝ ես չըկամ…

Տերյանի Կանայք

Տերյանի Կանայք

Նրանք երեքն էին՝ երեք տարբեր կանայք, որոնցից ամեն մեկը այս կյանքն ընկալում էր յուրովի, այս կյանքից ուզում էր մյուսից տարբեր բան և, վերջապես, որոնց նա սիրում էր յուրահատուկ ձևով:
Այդ երեք կանացից ամեն մեկի մեջ Տերյանը փնտրում էր հուսահատությունից, մենակությունից, անզորությունից իրեն դուրս բերող մեկին: Կանայք էին կարծես նրա նեցուկը, ոչ թե հակառակը:
Մոսկվա. 17 համարի տրամվայ: Տերյանի հայացքը սառել էր պատուհանի մոտ մեջքով կանգնած աղջկան: Տերյանը այնքան մոտեցավ աղջկան, որ տրամվայի ամեն մի ցնցումից նրա հյուսքերը դիպչում էին երիտասարդի դեմքին, և նա շոշափելիորեն զգում էր վարսերի բույրն ու փափկությունը: «Հաջորդ կանգառը՝ Հայկական եկեղեցի»,_ լսվեց տոմսավաճառի անկիրք ձայնը: Նրանք երկուսով մտան եկեղեցու բակ: Շուտով պարզվեց, որ աղջիկը հայուհի է, անունը Անթառամ է և գործարանատեր Մնացական Միսկարյանի ավագ դուստրն է, որը Ցարիցինից Մոսկվա էր եկել եղբորն այցելելու: Պարզվեց նաև, որ եղբայրը Տերյանի ուսանողական ընկերն է: Նրանց մեջ անմիջապես ինչ-որ անորսալի, նոր բռնկվող հրդեհի առաջին տարտամ կրակն էր ծնվում: Բայց Անթառամը ընդամենը մի քանի օրով էր Մոսկվա եկել:

«Հենց ուզում էի Անտյային առաջարկություն անել, մեկնեց»,_ գրում է Տերյանը: Անտյա, Անտենկա, սրանից հետո պոետը միայն այսպիսի փաղաքուշ անուններով կկոչի իր Անթառամին: Սկսվում է նամակագրությունը:

Անթառամ Միսկարյան

1908. 17. 09
Անթառամ. «Դուք ինձ վրա լավ տպավորություն եք գործել: Երևի սխալ եմ անում անկեղծանալով»:
Տերյան. «Տարօրինակ է. մի՞թե մարդու ամենաթանկ սեփականությունը անկեղծությունը չէ: Կարծում եմ՝ մարդու անկեղծությունը կարող է բավարար հիմք լինել նրան սիրելու և գնահատելու համար: Երեկ ես քնեցի տրտմության և դժգոհության զգացումով: Արթնացա՝ կարդալու համար Ձեր նամակը և զվարթագին դիմավորեցի օրը»:
Անթառամ. «Վահան, ո՞րն է Ձեր վատ տրամադրության պատճառը»:
Տեևյան. «Միշտ դժվար է որոշել տրամադրության պատճառը: Բայց դառնությունները մեծ մասամբ առաջանում են այն անհամապատասխանությունից, որ գոյություն ունի իմ հակումների և իմ կյանքի հանգամանքների միջև»:
1909. 7. 03
Տերյան. «Ես գրեթե համոզված եմ, որ կսիրեմ Ձեզ այս բառի լավագույն իմաստով, ես հիմա սովորել եմ շատ բարձր գնահատել մարդկային սերը, սերը մարդու նկատմամբ, այլ ոչ թե սեռի, նույնիսկ պատրաստ եմ ավելի բարձր դասել սեռական սիրուց, որը հազվադեպ է գեղեցիկ ու խորունկ լինում»:

Այս նամակից ընդամենը երկու ամիս անց՝ մայիսի 12-ի նամակում, կհայտնվի մի նոր հետադարձ հասցե՝ Մոսկվա, Տրյոխպրուդնի նրբանցք, բն. 19՝ Սուսաննա Պախալովային:
Սուսաննա Պախալովա. այս կինը դարձավ Տերյանի ճակատագիրը: Այս կինը փոխեց Տերյանի կյանքը կտրուկ և անդառնալիորեն: Եվ ոչ միայն Տերյանի: Անգամ պոետի մահից հետո Սուսաննա Պախալովայի ներկայությունը թոքախտի տեսքով մնաց Վահանի ընտանիքի պատմության մեջ: Սուսաննան հրաշալի էր տիրապետում կանացի հնարքներին և Անթառամի հակապատկերն էր: Այնպիսի հմտությամբ սողոսկեց Տերյանի ու Անթառամի հարաբերությունների մեջ, որ մարդկային սերը սեռային սիրուց գերադասող տղամարդն անգամ դա չնկատեց: Սուսաննան Ստավրոպոլի հայերից էր և ամեն ինչ արեց Վահանի հետ ամուսնանալու համար: Անգամ ստեց, թե երեխայի է սպասում: Եվ Տերյանը չկարողացավ նրան մերժել: Ստիպված եղավ ամուսնանալ: Դա 1911թ. փետրվարն էր: Նրանց առաջին զավակը ծնվեց հինգ տարի անց: Իսկ ամուսնությունից մի քանի օր անց Վահանը Անթառամին գրեց. «Մի բարկացեք, սիրելի Անտենկա, որ երկար ժամանակ Ձեզ չէի գրում: Բանն այն է, որ ես ամուսնացել եմ: Բայց Ձեզ տեսնելու ցանկությունս հիմա պակաս չէ: Հավատացնում եմ, որ շատ կուզենայի ձեզ տեսնել»:
Անթառամ Միսկարյանը գործեց Տերյանի զենքով. «Ես նույնպես ամուսնանում եմ: Արդեն քանի տարի է՝ Վլադիմիր Մորոզովը սիրահետում է ինձ: Ես նրան անվերջ մերժել եմ, իսկ հիմա տալիս եմ համաձայնությունս»:
Այս վճռորոշ նամակներից հետո նրանց հեռակա կապը չընդհատվեց, հակառակը, նամակագրությունը դարձավ ավելի զգացական, սիրային, կրքոտ: Տերյանը հասկացավ, որ Սուսաննան չէր կարող թռիչք տալ իրեն, և որ Անթառամի կարիքը խեղդում էր: Միաժամանակ երկու կին ներկա էին Տերյանի կյանքում: Նրանք չէին խանգարում պոետին, այլ, կարծես, լրացնում էին մեկը մյուսին: Նա ներդաշնակություն էր փնտրում: Իր կողքին ունենալով կին-կիրք՝ Սուսաննային՝ նա հոգեկան խաղաղության կարիք ուներ: Դրա համար էլ չկարողացավ թողնել Անտենկային: Թեկուզ միայն նամակագրությունը նրա կյանքը լցնում էր անասելի հմայքով և ջերմությամբ: Անթառամի հետ ունեցած նամակագրության մասին Սուսաննա Պախալովան տեղյակ էր: Անգամ հաճախ ստիպում էր ամուսնուն բացել փակված ծրարները և ավելացնել իր բարևները Անթառամին: Խորամանկ և խելացի կին: Բայց տիկին Պախալովա-Տերյանը հիվանդացավ, և ինտրիգը շարունակելու համար նրա ուժերն այլևս չէին բավականացնում: Հետո 1916-ին առաջին երեխայի մահը մոռացնել տվեց ամեն բան: 1918-ին Սուսաննան երկրորդ երեխան ունեցավ: Շուտով նա ամուսնուն մենակ թողեց Մոսկվայում և մեկնեց Ստավրոպոլ: 1918-ին Տերյանը ծրագրում է Ստավրոպոլ գնալ, բայց քաղաքական իրադրության պատճառով ծրագիրը խափանվում է: Սուսաննային է առաջարկում Մոսկվա անցնել, բայց Սուսաննան մերժում է: Սուսաննան հոգնել էր, հիվանդ էր: Լյասկայի մահը վերջնականապես տապալել էր նրան: Տերյանը մնաց մենակ, մենակ ու մոլորված: Իր կյանքում ամեն ինչ խառնվել էր իրար՝ թոքախտը, քաղաքականությունը, ուրիշի հետ ամուսնացած Անթառամի կարոտը, փոքրիկների մահը, բանաստեղծությունները, հացի խնդիրը, Սուսաննան… Նա կրկին կհայտնվի, երբ իրենից թոքախտով վարակված Տերյանը մահանա, որպեսզի փորձի օգտվել նրա հռչակի դափնիներից իրեն հատուկ ոճով՝ անտեսելով Տերյանի երկրորդ կնոջ՝ Անահիտ Շահիջանյանի և նրա դստեր՝ Նվարդի գոյությունը:
Անահիտ Շահիջանյան. Դերբենդի և Թիֆլիսի օրիորդաց գիմնազիաներն ավարտած, Մոսկվայի կոնսերվատորիայում ուսանած այս կինը նույնպես տարված էր հեղափոխությամբ: Ազգությունների հարցով ժողովրդական կոմիսարիատը այն դարբնոցն էր, որտեղ կոփվել էին նրա քաղաքական հայացքները, նաև որտեղ նա ծանոթացել էր ապագա ամուսնու՝ Վահան Տերյանի հետ, ով մենակ էր, լքված, հուսահատ և տկար: Կան կանայք, ովքեր այս կյանքում կարծես փնտրում են հե՛նց հուսահատ, օգնության կարիք ունեցող տղամարդկանց: Այդ կանայք ծնված են անձնազոհության համար: Անահիտ Շահիջանյանը այդ կանանցից էր: Իմանալով, որ աղջիկը պատրաստվում է ամուսնանալ թոքախտով հիվանդ, աղքատ բանաստեղծի հետ՝ Անահիտի մայրը Դերբենդից գրում է նրան. «Երիտասարդ կյանքդ մի՛ կործանիր, թո՛ղ այդ էգոիստին. իմանալով, որ հիվանդ է՝ ի՞նչ խղճով է ուզում ամուսնանալ քեզ հետ, հեռացիր այդ եսասեր մարդուց»:
…Տերյանը մահանում էր: Օրենբուրգ. ցուրտ, ձմեռ, անփողություն, անհուսություն, դեղորայքի պակաս, մյուս կողմից էլ Անահիտ Շահիջանյանի զոհաբերության աստիճան նվիրվածությունը: Սուսաննա՜… Տերյանի տկար, անուժ շուրթերից մի կերպ դուրս պրծնող այս անունը փշրում էր հիվանդասենյակի մահագույժ լռությունը և տակնուվրա անում Անահիտի հոգին: Բայց նա շարունակում էր խնամել ամուսնուն: Երեք կին և մեկ մեռնող տղամարդ:
«Ինձ անվերջ կամֆորա սրսկեք, գոնե մեկ շաբաթով կյանքս երկարի»: Սա Տերյանի վերջին ցանկությունն էր: Բայց նա ապրեց ընդամենը երկու ժամ և ավանդեց հոգին: Հունվարի 7-ն էր:
Պոետի մահից երեք ամիս անց՝ 1920թ. ապրիլին, Անահիտ Շահիջանյանը դուստր ունեցավ և կոչեց իր ամուսնու վաղանցիկ սերերից մեկի՝ Հովհ. Թումանյանի դստեր՝ Նվարդի անունով:
Անթառամ Միսկարյան՝ Տերյանի քնքուշ սերը. բաժանվեց Մորոզովից, միակ որդուն կորցրեց 2-րդ աշխարհամարտում, պատերազմից հետո պարգևատրվեց, մահացավ 1969թ. միայնության մեջ:
Սուսաննա Պախալովա՝ Տերյանի ճակատագրական սերը: Երկրորդ անգամ ամուսնացավ Տերյանի մտերիմ ընկերոջ՝ Ալ. Մյասնիկյանի հետ: Վերջինիս մահից հետո ջերմ հարաբերություններ հաստատեց Օրջոնիկիձեի և Կիրովի հետ: Մահացավ 1937 կամ 38-ին:
Անահիտ Շահիջանյան՝ Տերյանի ամոքիչ սերը: Պոետի մահից հետո ամուսնացավ հոգատար, իրեն շատ սիրող Եզիազարյանի հետ: Այս մարդը ջանք և նյութական միջոց չխնայեց Տերյանի դստերը թոքախտից փրկելու համար: Նրանք որդի ունեցան: Անահիտ Շահիջանյանը մահացավ 1950-ին:

Վահան Տերյան (Կենսագրություն)

Վահան Տերյան (Կենսագրություն)

128 տարի առաջ, 1885 թվականի փետրվարի 9-ին ծնվեց հայ դասական, ժամանակակից գրական հայոց լեզվի ստեղծող, հասարակական-քաղաքական գործիչ Վահան Տերյանը: Այն, ինչ հասցրեց անել Տերյանն իր կարճատև կյանքի 34 տարիների ընթացքում, չի հնացել: Նույն թարմությունն ու կախարդական ազդեցության ուժն ունեն նրա սիրային բանաստեղծությունները, որոնց օգնությամբ իրենց զգացմունքներն են շարունակում արտահայտել երիտասարդները: Իրենց հզոր ուժը չեն կորցրել Տերյանի հայրենասիրական ստեղծագործությունները, որոնք այսօր էլ  հավատ և ուժ են ներշնչում մեր ժողովրդին: Նույն հոգին հանդարտեցնող և բուժող ուժն ունեն նրա լիրիկական բանաստեղծորթյունները: 

Վահան Տերյանը հեղափոխեց հայ պոեզիան և տաղաչափությունը: Հայտնի է, որ հայոց  համարյա բոլոր բառերի շեշտն ընկնում է վերջին վանկի վրա, ինչը խիստ սահմանափակում է տաղաչափության հնարավորությունները: Հայ բանաստեղծները կաշկանդված են դրանով և այդ պատճառով հայոց տաղաչափության համար ամենից բնորոշը յամբն ու անապեստն են: Տերյանը կարողացավ շրջանցել այդ խոչընդոտը և դարձավ արևելահայ շեշտական բանաստեղծության հիմնադիրը` քորեյ, դակտիլ, ամֆիբրաքոս: Բացի այդ, նա առաջինն էր, որ հայկական պոեզիա ներմուծեց Եվրոպական և ռուսական բանաստեղծական ձևերը` սոնետը, տրիոլետը, ռոնդոն և բազում այլ գրական ձևեր, նաև` ալիտերացիա-բաղաձայնույթներ:
 
Մինչև օրս ոչ մեկին չի հաջողվել Տերյանից առավել հղկել և կատարելագործել գրական հայոց լեզուն, որն այսօր էլ էտալոնի դեր է կատարում բոլոր նոր սերունդների համար: Դա հասկանում էր լուսահոգի Ռաֆայել Իշխանյանը, ով պարտադրում էր իր ուսանողներին արտասանել Վահան Տերյանի մի քանի տասնյակ բանաստեղծություններ և դրանից հետո էր միայն անցնում քննության բուն նյութին: Որովհետև կարդալով և անգիր արտասանելով Տերյանի ստեղծագործությունները, ուսանողները հնարավորություն  էին ստանում պրակտիկորեն տիրապետել անթերի հայերենին:

Բայական անդամ լրացումներ

Բայական անդամ լրացումներ

Բայական անդամ լրացումներ․ Խնդիրներ/ Պարագաներ

Խնդիրներ -ուղիղ խնդիր և անուղակի խնդիրներ։

Ուղիղ խնդիր — Պատասխանում է ում-ինչը

Օրինակ՝․

Նրանք անսպառ հետաքրքրությամբ լսում էին իմ պատմածը։

Առյուծը զարթնեց, բռնեց փախչող մկանը և ուզում էր խժրել։

Ենթակա-առյուծը

ստորոգյալ-բռնեց
Կատուն մոտեցավ իր բնից ծիկրակող մկանը:
Ենթակա-կատուն
ստորոգյալ-մոտեցավ

Անուղակի խնդիրներ-հանգման, տրական հոլով
ՆերգործողՈւմից, ումով, ում կողմից, ինչով, ինչից, ինչի կողմից
Հոլովբացառական, գործիական(ով, բ), սեռական+կողմից կառույց
Անջատման անուղակի խնդիրումից, ինչից, բացառական հոլով
Միջոցի անուղակի խնդիրմիջոցի-ումով, ինչով, ում միջոցով, ինչի միջոցով-Գործիական հոլով+սեռական+միջոցով կառույց
Վերաբերությանումից, ինչից, ում մասին, ինչի մասին, ինչի վերաբերյալ-բացառականսեռական+մասին, շուրջ կամ վերաբերյալ
Օրինակ՝ Մարդիկ մոտենում էին, զինվորներին տալիս պատրաստած նվերները:
Մարդիկ-ենթակա
մոտենում էին-ստորոգյալ
զինվորներին-հանգման անուղակի խնդիր
տալիս էին-ստորոգյալ
նվերները-ուղիղ խնդիր
Հայացքը կանգ առավ դիմացի արտի վրա:
Հայացքը-ենթակա
կանգ առավ-ստորոգյալ
արտի վրա-հանգամ անուղակի խնդիր
Զգո՛ւյշ, շունը չհարցակվի վրադ:
վրադ-հանգման անուղակի խնդիր
Իր գործընկերներից, հարգված մարդ է Արամը:
գորընկերներից-բացառական հոլով, բերգոչծող խնդիր
Այգին պատված էր չոր տերևներով:
Տերևներով-ներգործող խնդիր
Այս տունը հիմնադրվել է իմ պապի կողմից:
Պապի կողմից-սեռական հոլով
Տրական հոլով+կողմից
Հրապարակից սկսվում է մեր ձողոցը:
Հրապարակից-բացառական հոլով

(Անհատական Աշխատանք) Սպիտակուցների գործառույթներերը կենդանի օրգանիզմում

(Անհատական Աշխատանք) Սպիտակուցների գործառույթներերը կենդանի օրգանիզմում

Ինչ է սպտակուցը

Սպիտակուցները մեծ մոլեկուլներ են, որոնք չափազանց կարևոր, ոչ հազվադեպ՝ անփոխարինելի են օրգանիզմի բազմաթիվ գործառույթներ համար։ Դրանք իրականացնում են բջիջների աշխատանքի մեծ մասը և օգնում են հյուսվածքների և օրգանների գործունեությանը։

Մարդկանց մեծ մասն իր ամենօրյա սննդով ստանում է սպիտակուցների բավարար քանակներ։ Սակայն սպիտակուցների պահանջն առանձնահատուկ նշանակություն է ստանում, երբ ձեր բջիջներն ակտիվ աճելու և վերականգնվելու կարիք ունեն, օրինակ, երբ դուք երեխա եք կամ դեռահաս, հիվանդ եք, վիրահատվել եք կամ եթե հղի կամ կրծքով կերակրող մայր եք։

Օրգանիզմը սպիտակուցները կարող է օգտագործել նաև էներգիա ստանալու համար, հատկապես, եթե դուք բավարար քանակով ածխաջրեր չեք ստանում։

Եթե ինչ-որ մեկի մոտ առկա է սպիտակուցային լուրջ պակաս, նրա բոլոր օրգանները ախտահարվում են, այդ թվում՝ գլխուղեղը, իմունային համակարգը և մարսողությունը։

Սպիտակուցները կամ պրոտեինները կազմում են մեր օրգանիզմի չոր զանգվածի համարյա կեսը` 44%-ը: Տարբերվում են լիարժեք եւ ոչ լիարժեք սպիտակուցներ, որոնք բաղկացած են ամինաթթուներից: Սպիտակուցներն ազոտ պարունակող օրգանական նյութեր են, որոնք օրգանիզմի աճի եւ ռեգեներացիայի համար անհրաժեշտ բիոգեն ազոտի անփոխարինելի աղբյուր են։ Նրանք նպաստում են սննդի մարսողությանը, վերականգնում են հյուսվածքները եւ նպաստում օրգանիզմի աճին: Կենդանական ծագում ունեցող սպիտակուցները՝ համեմատած ոչ կենդանականի հետ, կենտրոնական նյարդային համակարգի գրգռվածության բարձրացման շնորհիվ կարող են էլ ավելի ուժեղացնել սրտանոթային համակարգի գործունեությունը: Մասնագետները նյարդային համակարգը գրգռող մսամթերքին հակադրել են կաթնա-բուսականը, որը հանգստացնում է նյարդային համակարգը եւ լավացնում քունը: Դրանք չափազանց կարեւոր նշանակություն ունեն սրտանոթային համակարգի նորմալ աշխատանքի համար, որը ամենեւին չի նշանակում մսամթերքից հրաժարվել:

Ինչ է պարունակում Սպիտակուցը

Սպիտակուցներով հարուստ սննունդը փակում է ախորժակը, փոխում է նաեւ մարդու նյութափոխանակությունը: Երբ ածխաջրերը սահմանափակվում են, մարմինը սկսում է օգտագործել եւ վառել կուտակված ճարպը, որի հետեւանքով պակասում է կշիռը: Սպիտակուցները օրգանիզմին էներգիայի աղբյուր են, ապահովում են մկանների աճին, պաշտպանում իմունային համակարգը: Դրական են ազդում նաեւ նյարդային համակարգի վրա, իսկ անբավարարությունն ազդում է համարյա բոլոր օրգան-համակարգերի վրա: Սպիտակուցների հավելյալ քանակի դեպքում առաջանում են բարդություններ, որոնք կապված են ամինաթթուների ռեակցիոն բնույթի հետ։ Սպիտակուցային սննդի չարաշահման, ինչպես նաեւ չբալանսավորված սննդի դեպքում, երբ սպառված են լյարդի դետոքսիկացիոն հնարավորությունները, կարող են ի հայտ գալ ախտաբանական փոփոխություններ, աուտոինտոքսիկացիա, որն արտահայտվում է գլխացավերով, ճնշման տատանումներով, ախորժակի բացակայությամբ, ստամոքսի հյութազատության խանգարումներով եւ այլն։ Սպիտակուցի երկարատեւ հավելյալ քանակները ռիսկի գործոն են միզաքարային հիվանդության, ճարպակալման, պոդագրայի, ինչպես նաեւ B6, PP եւ A հիպովիտամինոզների զարգացման համար:  

Մոլեկուլային տեղափոխություն

Սպիտակուցների մյուս կարևոր ֆունկցիան բջիջներում առկա տարրերի տեղափոխությունն է և պահեստավորումը: Այս ամենը կարևոր է արյան հոսքի սահուն ընթացքի և օրգանիզմի սնման համար: Օրինակ թթվածինը արյան կարմիր գնդիկներին հասնում է հեմոգլոբին կոչվող սպիտակուցի շնորհիվ:Մյուս սպիտակուցը, որ կոչվում է ֆերիտին, պատասխանատու է լյարդում արյան և երկաթի պահեստավորման համար:

Նախագծի անվանումը. <>

Նախագծի անվանումը. <>

Բովանդակությունը..

  • Ճարպերը, ածխաջրերը, սպիտակուցները, վիտամինները մեր սննդակարգի  հիմնական  բաղադրամասերն  են:
  • Սպիտակուցը  օրգանական  նյութի  զարգացման  բարձրագույն  ձևն  է:
  • Սպիտակուցների  գործառույթները` կատալիտիկ, կարգավորող, կառուցվածքային, շարժողական,  տեղափոխման, պահեստային, պաշտպանող:
  • Ճարպերը, ածխաջրերը և  սպիտակուցները  պարունակվում  են  բուսական և կենդանական  բոլոր  օրգանիզմներում:
  • Կենդանիների   օրգանիզմում  օսլան  փոխարկվում  է սպիտակուցների  և  ճարպերի:
  • Ամենահիգիենիկ  հագուստները  պատրաստված  են  բջջանյութից  կամ  դրա վերամշակման  արդասիքներից. բամբակ, կանեփ, վիսկոզային թել, մետաքս և այլն:

Ուղղորդող   հարցերը`

·  Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը, որոնք  նաև  անվանում  են   

    կենսական  տարրեր

  • Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը՝մակրո-, միկրո-,ուլտրատարրեր

·  Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը, կենդանական  և  բուսական  բջիջների նմանությունները  և  տարբերությունները

·  Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»

·  Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների,     

    վիտամինների  գործառույթները կենդանի օրգանիզմում

·  Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում:

Լաբորատոր  փորձեր՝ օսլայի, գլյուկոզի, սախարոզի  հայտնաբերման որակական ռեակցիաները:

Օսլայի բացահայտման ռեակցիաներ. Բույսերի հիմնական պաշարային ածխաջուրը՝ օսլան, յոդի լուծույթի  նույնիսկ չնչին կոնցենտրացիայի առկայությամբ  ստանում  է  մուգ կապույտ  գունավորում (առաջանում է համալիր միացություն)։ Գունավորումը պայմա-նավորված է ամիլոզի առկայությամբ։ Չնայած ամիլոպեկտինի պարունակությունը օսլայում մի քանի անգամ շատ է ամիլոզի քանակությունից, ամիլոզի կապույտ  գունավորումը քողարկում է ամիլոպ եկտինի  կարմրամանուշակագույն  գունավորումը։   Տաքացման հետևանքով համալիրը  քայքայվում է, գունավորումն  անհետանում, սառչելու դեպքում՝ նորից  հայտնվում։ Այս  ռեակցիան թույլ  է  տալիս հայտնաբերել միջավայրում  օսլայի նույնիսկ  աննշան  քանակությունը։

 Աշխատանքի  համար  անհրաժեշտ  է.

  1. Օսլայի լուծույթներ
  2. Յոդով գունավորված օսլայի լուծույթի անգունացում (տաքացնելու դեպքում):
  3. Լուծույթի գունավորման առաջացում (սառեցնելու դեպքում):
  4. Գունավորման վերականգնում:

Նյութեր  և  ազդանյութեր: Կարտոֆիլ, սպիտակ  հաց, բրինձ, , օսլայի 1% լուծույթ, Լյուգոլի ռեակտիվ՝ յոդի  ջրային  լուծույթ:

Պարագաներ: Փորձանոթներ, կաթոցիչներ, փորձանոթի  բռնիչ:

Աշխատանքի ընթացքը.

Փորձանոթի մեջ լցնել 1 մլ օսլայի լուծույթ  և 1 կաթիլ Լյուգոլի ռեակտիվ,

առաջանում է կապտամանուշակագույն գունավորում

Համարակալված փորձանոթների մեջ տեղափոխել 0.5 գ տարբեր սննդա-

նյութեր (նախապես հավանգում տրորած), ավելացնել 2-3 մլ թորած ջուր,

թափահարել, ավելացնել 1-2 կաթիլ Լյուգոլի ռեակտիվ։ Փորձանոթներում

առաջացած գունավորմամբ եզրակացնել սննդանյութերում օսլայի քանակու-

թյան մասին։

Բառարանային ֆլեշմոբ

Բառարանային ֆլեշմոբ

Նպատակը։ Նախագծի նպատակն է սովորողներին ծանոթացնել բառարանների, բառարանների տեսակների հետ, ձևավորել բառարաններից օգտվելու հմտություններ։ Սովորողների հետ միասին ստեղծել փոքրիկ անհատական բառարաններ՝ տերյանական, չարենցյան, թումանյանական, բարբառային, էպոսյան, սեբաստացիական, համացանցային և այլն։

Խնդիրները։ Սովորողների մոտ խթանել բառարաններից օգտվելու հմտությունների ձևավորումը, կարողանալ ինքնուրույն գտնել լեզվական միավորների մասին տեղեկություններ։

Նախագծի ընթացքը 

  • սովորողը համացանցից գտնում է բառարանների մասին տեղեկություններ
    Բառարանն ունի բառացանկ, կառուցվածք, նպատակ: Ըստ բնույթի լինում են՝ բացատրական, հոմանիշների, հականիշների, համանունների, դարձվածաբանական, ստուգաբանական, արմատական, անձնանունների, բարբառային, ուղղագրական, ուղղախոսական, թարգմանական, օտար բառերի և այլ բառարաններ: 
  • կարդում է, ուսումնասիրում բառարանների տեսակները
    Բառարանները բաժանվում են երկու խմբի՝ հանրագիտական և բանասիրական: Իսկ այդ տեսակները լինում են՝ ծավալային, լեզվական, դպրոցական, առձեռն և այլն:
  • ընտրում է բառարան, ընթերցում
  • դասավանդողի օգնությամբ (ինքնուրույն) հասկանում, թե ինչպես պետք է օգտվել բառարաններից (nayiri.com)

Տարoրինակ Բառերի Բառարան

Օրիորդապնդիչ — ջենտլմեն
Զուգաբդածածկիչ — ռետուզ
Արաբագիտություն — արաբական գրականության, պատմության ու լեզվի ուսումնասիրությամբ զբաղվող գիտությունների ամբողջությունը
Մագաղաթագործություն — մագաղաթ պատրաստելու արհեստը
Դմակկախ — դմակը ետևից կախված, դմակավոր
Մկանազուրկ — մկաններից զրկված

օտարաբանությունների բառարան 

ակումուլյատոր — ուժկուտակիչ

անեկդոտ — խնդուկ

բադմինտոն — փետրագնդակ բիգուդի — վարսափաթթուկ

բոյկոտ — նենգադուլ
բուլդոգ — ցլաշուն
դալտոնիզմ — գունակուրություն 
դեբյուտ — առաջնելույթ 
դելիկատես — նրբախորտիկ 
դիզայն — գեղատեսք 
դիսոնանս — անհամահունչություն 
դեպրեսիա — ընկճախտ 
էյֆորիա — բերկրաթմբիր 
էքսպրեսիոնիզմ — արտահայտչապաշտություն

Տերյանական բառարան

Ես սիրում եմ քո մեղավոր աչքերը խոր

Ես սիրում եմ քո մեղավոր աչքերը խոր,
Գիշերվա պես խորհրդավոր.
Քո մեղավոր, խորհրդավոր աչքերը մութ,
Որպես թովիչ իրիկնամուտ։
Քո աչքերի անծայր ծովում մեղքն է դողում,
Որպես գարնան մթնշաղում։
Քո աչքերում կա մի քնքուշ բախտի վերհուշ,
Արբեցումի ոսկե մշուշ։
Մոլորվածին անխոս կանչող փարոսի շող,
Քո աչքերը հոգի տանջող։
Ես սիրում եմ գգվող-անգութ աչքերըդ մութ,
Որպես գարնան իրիկնամուտ։

Թովիչ — թովող, զրավիչ, հափշտակող, կախարդական

վերհուշ — մտաբերվող հուշ՝ հիշողություն

փարոս — աշտարակաձև բարձր կառույց լուսային ազդանշանով՝ նավերին ուղի ցույց տալու համար, որևէ բանի ուղենիշ, արտադրության առաջավոր։

գգվել — սիրով ու քնքշությամբ գրկել ու շոյել, փայփայել, փաղաքշել

անգութ — խղճի զգացումից զուրկ, անողորմաբար կատարված, անագորույն:

Պտտվի՛ր, պտտվի՛ր, կարուսել,
Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Հեքիաթ էր, և հմայք, և անծիր
Խնդություն մշուշում վարդագույն,
Դու նենգոտ քնքշությամբ ժպտացիր
Արևոտ ժպիտով իմ հոգուն…

Սիրո խոսք, և համբույր, և խոստում…
— Արբեցե՛ք այս անուշ համերգում,—
Արդյոք մե՞նք, թե՝ խոսքե՞րն են ստում,
Արդյոք մե՞նք, թե՝ աշխարհն է երգում։

Պտտվի՛ր, պտտվի՛ ր, կարուսել,
Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Կար հեռու մի երկիր թովչական,
Արև էր ոսկեղեն աշխարհում.
Շողացին, ժպտացին — էլ չըկան,
Էլ չըկան պատրանքները սիրուն։

Ե՛վ թախիծ, և՛ տրտունջ, և՛ տանջանք,
— Դո՞ւ ես այն, թե՝ աշխա՞րհն է լացում. —
Խավարիր, խաբուսիկ անրջանք,
Հեռավոր օրերի հիացում…

Պտտվի՛ր, պտտվի՛ր, կարուսել,
Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Կար մի երգ հեռավոր աշխարհում,—
Դու այն երգն ես կրկնում հեռավոր —
«Ես սիրում եմ, դու ինձ չես սիրումս,
Եվ հին են քո խոսքերը բոլոր…

Եվ այն վալսը՝ «Անդարձ ժամանակ»,
Ծառուղին՝ ամայի պուրակում,
Ե՛վ գիշեր, և՛ համբույր, և՛ լուսնյակ.
Տաղտկալի՜, ձանձրալի՜ պատմություն…

Պտտվի՛ր, պտտվի՛ր, կարուսել,
Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Պարում են խելագար խնջույքում,
— Ով կուզե՝ թող գաղտնիքն իմանա,—
Ոչ վե՛րջ կա, ոչ ըսկի՛զբ այս երգում,—
Երեկ՝ ես, այսօր՝ դու, վաղը՝ նա…

Պտտվի՛ր, պտտվի՛ր, կարուսել,
Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Կարուսել-Պտուտարշավ

հմայք-Հրապուրանք, հրապույր, թովչանք

Խնդություն-Բերկրություն, խինդ, ուրախություն

նենգոտ-նենգ բնավորություն ունեցող

թովչական-կախարդական, գրավիչ

պատրանքները-Անիրական երազանք՝ տենչ

թախիծ- կսկիծ, տրտմություն

Տրտունջ-բողոք

ԱՆրջանք-Երազանք

Վալսը-Եվրոպական եռատակտ պար,

Պուրակում-Զբոսայգի, ճեմայգի

Տաղտկալի-Զզվելի, գարշելի

Խնջույքում-կերուխում, ճաշկերույթ, հացկերույթ