Month: Դեկտեմբերի 2022

Ընտրություն- Խոհարարություն

Ֆիզկուլտուրա- Բասկետբոլլ

Հայոց Լեզու

Հայոց Լեզվի բաժին./

Գրականություն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%a3%d6%80%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-9/

Հանրահաշիվ

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%b0%d5%a1%d5%b6%d6%80%d5%a1%d5%b0%d5%a1%d5%b7%d5%ab%d5%be-8/
Երկրաչափություն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%a5%d6%80%d5%af%d6%80%d5%a1%d5%b9%d5%a1%d6%83%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-8/

Ռուսերեն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%bc%d5%b8%d6%82%d5%bd%d5%a5%d6%80%d5%a5%d5%b6/

Անգլերեն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%a1%d5%b6%d5%a3%d5%ac%d5%a5%d6%80%d5%a5%d5%b6-9/

Քիմիա

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d6%84%d5%ab%d5%b4%d5%ab%d5%a1-8/

Ֆիզիկա

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d6%86%d5%ab%d5%a6%d5%ab%d5%af%d5%a1-8/

Կենսաբանություն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%af%d5%a5%d5%b6%d5%bd%d5%a1%d5%a2%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-9/

Աշխարհագրություն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%a1%d5%b7%d5%ad%d5%a1%d6%80%d5%b0%d5%a1%d5%a3%d6%80%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6/

Իրավունք

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%ab%d6%80%d5%a1%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b6%d6%84/

Առողջագիտություն

https://laurasargsyan.home.blog/category/%d5%a1%d5%bc%d5%b8%d5%b2%d5%bb%d5%a1%d5%a3%d5%ab%d5%bf%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6/

 
Վանի թագավորությունը կամ Ուրարտուն կամ Բիայնիլին հիշատակվում է Ք.ա 9րդ դարում: Վանի թագավորության բնակիչները, երկիրը անվանել են Բիայնիլի: Հարևան հզոր տերույթուն Ասորեստանը, սեպագիր արձանագրություններում երկիրը անվանել է Ուրարտու: Գիտնականները գտնում են, որ Ուրարտուն կազմավորվել է մի քանի երկրների միավորումից Վանա լճի ավազանում մոտավորապես Ք.ա 860-ական թթ. վեջերին, ուրարտական մի շարք ցեղերի միավորմամբ: 
Վանի ամենանշանովոր արքաներից էր՝ Արգիշտի I-ը՝ Մենուա արքայի որդին: Ք.ա 786-764 թթ.:  
Արգիշտի առաջինը կատարեց մի քանի հզոր արշավանքներ, որի շնորհիվ Վանի թագավորությանը միացրեց Սևանա լճի ավազանը, Արարատյան դաշտը, Եփրատի հովիտը, Շիրակը և Ջավախքը: 
Արգիշտի I-ը հզոր հարվածներ հասցրեց այն ժամանակ Վանի թագավորության գլխավոր հակառակորդին՝Ասորեստանի թագավորությանը և Վանի թագավորությունը դարձավ տարածաշրջանի ամենահզոր տերությունը: Արգիշտի I-ը բացի նշանավոր արշավանքներ կատարելուց, կատարեց նաև շինարարական աշխատանքներ, նա երկրի տարբեր վայրերում կառուցեց քաղաքներ և անվանակոչեց իր անունով: Իր կառուցած նշանավոր քաղաքներից էին Արգիշտիխինիլին և ամենահայտնի, ներկայիս Երևանի տարածքում գտնված՝ Էրեբունին: Էրեբունի ամրոցը կառուցեց Ք.ա 782թ.ին: Էրեբունի ամրոցը հետագայում դառնում է ՀՀ մայրաքաղաքը՝ Երևանը, այn աշխարհի հնագույն քաղաքներից մեկն է: Այդ մասին Արգիշտին I-ը թողել է սեպագիր արձանագրություն <<…Ես՝ Արգիշտի Մենուայի որդի, այս հոյակապ ամրոցը կառուցեցի և հաստատեցի Էրեբունի անունը>>:  
Արգիշտի I-ի գործունեությունը շարունակեց նրա որդի ՝Սարդուրի II-ը: Նա արշավանքներ ձեռնարկեց դեպքի հյուսիս և հասավ Սև ծով, արևելքում նրա տերությունը արդեն ձգվում էր դեպի Կասպից ծով, իսկ արևմուտքում դեպի Միջերկրական ծով: Սարդուրի II-ը նաև գրավվեց Բաբելոնը և երեք կողմից շրջափակեց Ասորեստանի տերությունը: Սակայն Ասորեստանի արքաները հասկացան, որ հաջորդ հարվածքը լինելու է իրենց մայրաքաղաք՝Նինվեն: Ասորեստանում գահ բարձրացավ նոր արքա՝ Թիգլաթպալասար 3-րդը, նա հզորացրեց բանակը և արշավանքներ կազմակերպեց Վանի թագավորության դեմ: Գլխավոր ճակատամարտը տեղի ունեցավ Ք.ա 843 թվականին, որտեղ Վանի թագավորության զորքերը պարտվեցին:  
Հաջորդ արշավանքը ՝ Թիգլաթպալասար 3-րդը կազմակերպեց դեպի Վանի թագավորության մայրաքղաք՝Տուշպա, ճիշտ է, նա չկարողացավ գրավվել Տուշպայի անառիկ միջնաբերդը, այնուամենայնիվ այս արշավանքով հզոր հարված հասցվեց Վանի տերությանը: 

Պատմություն

• Ըստ ձեզ ինչպե՞ս է բնորոշվում «Հայրենիք» եզրույթը

Ըստ դասագրքերի «Հայրենիքը» այն վայրն է, որտեղ ազգը դարեր շարունակ ապրում է, ստեղծում մշակութային արժեքներ և կերտում իր պատմությունը։ Իմ կարծիքով Հայրենիքը տարբեր նշանակություն ունի տարբեր մարդկանց մոտ։ Բայց կա մի բան, որ պարտադիր պետք է սիրես քո Հայրենիքը։

• Հայկական Լեռնաշխարհն ինչպիսի՞ առանձնահատկություններ ունի

Հայկական Լեռնաշխարհից սկիզբ է առնում մեր պատմությունը։ այկական լեռնաշխարհի բնության առանձնահատկություններից է բազմաթիվ մեծ ու փոքր գետերի առկայությունը(Եփրատ, Տիգրիս, Արաքս, Ճորոխ, Կուր և այլն)։ Հայկական լեռնաշխարհում նշանավոր են Արարատյան, Մշո, Կարնո, Ալաշկերտի, Շիրակի և այլ դաշտեր։

• Քանի՞ երկրների տարածքում է գտնվում Հայկական լեռնաշխարհի տարածքը (Օգտվե՛ք քարտեզից)

Հայկական լեռնաշխարհի տարածքը գտնվում է Հայաստանի, Թուրքիայի, Իրանի, Վրաստանի և Ադրբեջանի տարածքներում։

Դասարանական աշխատանք՝ «Հայկական լեռնաշխարհ»

Թեմայի նպատակը

Ներկայացնելով բանջարեղենի և սնկերի դերը սննդում՝ նրանց խոհարարական օգտագործումը, ուսումնասիրելով հումքը, որակական պահանջները, մթերքների նախնական մշակման եղանակները, բանջարեղենի կիսապատրաստումների պահպանման պայմանները և ժամկետները։

Բանջարեղենի դասակարգում, հատկապես կարտոֆիլ ազգիների

Արմատապտուղների նախնական մշակման և կտրատման ձևերը

Կանաչ սոխի, կաղամբի և միայն կանաչ տեսակի բանջարեղենի մշակումը

Տոմատային, դդմային բանջարեղենի և ընդեղենի մշակումը

Չորացրած, սառեցրած և պահածոյացրած բանջարեղենի մշակումը

Բանջարեղենային մնացուկների օգտագործումը

Սնկերի մշակում

Նյութի ամփոփում

Գործնական աշխատանք

Մեթոդական ցուցումներ

Ճիշտ է թեման սկսել շեշտելով բանջարեղենի դերը սննդում որպես օսլայի, շաքարի, հանքային նյութերի, ինչպես նաև ներկայացնել բանջարեղենային կերակրատեսակները որպես սպիտակուցների լրացուցիչ աղբյուր։ Կարևոր է նաև ներկայացնել վիտամին C, B և կարոտին պարունակող բանջարեղենը։ Կանաչ բանջարեղենները պարունակում են C վիտամին, նաև որոշակի տեսակներ մեծ պաշար ունեն կարոտինի։

1․ Ըստ քեզ՝ ինչպիսի՞ն է Հաճի աղան տագնապի պահին։

Նա պորձում էր խուճապի չմատնվեր որովհետեվ խուճապը չեր կարող պրկել պահը։

2․ «Հաճի աղան՝ բահի մորուքով և ընկույզի խոշոր աչքերով» արտահայտությունը բացատրիր։

Ինձ թվում է, որ բահի մորուքը — խոսքը նրա մորուգի մասին է

Իսկ ընկույզը այստեղ վերեվում սում է խոշոր աչկերով կարող ենք ենթադրել, որ իր աչկերի նման է ինչպես ընկույզի

3․ Ովքե՞ր էին ընտանիքի անդամները, էլ ո՞վքեր էին Հաճի աղայի տան բնակիչները։

Հաճի մարը, Հաճի աղայի կինը, շմավոնի ութ տարեկան տղան, հակոբի կինը, շմավոնի աղջիկը

4․ Մեկնաբանիր նախադասությունը՝ «Հաճին նայեց անդամալույծին, բայց չտեսավ նրան»։

Իմ կարծիքով նա այդ պահին չէր մտածում ուրիշ բաների մասին ուշադիր չէր և նա ուղակի կարող էր հայացք չնետել որովհետև կարծես նա հոգեպես այդտեղ չէր։

5․ Պատմվածքում  անընդհատ շեշտադրվում է՝ «ամենապետքական իրերը» արտահայտությունը, իսկ ո՞րն է «անպետքը»։

Իմ կարծիքով Հաճի տղան ինչը որ չէր նկատում կամ չեր մտածում այդ ուղղաությամբ նրա համար անպետք էր։

6․ Բացատրիր անդամալույծի անձնազոհությունը։

7․ Բացատրիր «Քաղաքը տեղից վեր կացել, գնում էր» փոխաբերությունը։

Իմ կարծիքով քաղաքում այնքան խառնված է բնակիչները չեն նկատում, որ քաղաքը չունի շունչ որովհետև բոլորը մտահոգ են և շփոթված քաղաքի նման։

8․ Ինչո՞ւ  է անդամալույծի ճակատագիրը մնում անհայտ։

Իմ կարծիքով նրա մասին լուր չկորզելու պատճառով։

9․ Հաճի աղայի զղջման պատճառը։

10․ Ի՞նչ է նշանակում «Ավելորդ մարդ չկա․ Աստծու աջև հոգին հոգի է» նախադասությունը։

11․ Դուրս գրել ժողովրդական արտահայտությունները,  դարձվածքները, համեմատությունները։

12․ Դուրս գրել բարբառային բառերը և բացատրել։

13․ Դուրս գրել օտարաբանությունները և բացատրել։

Առաջադրանքներ

• Հավաքի՛ր Զահրատի մասին տեղեկություններ։

Զահրատը ծնվել է Կոստանդնուպոլսում։ 1942 թվականին ավարտել է Կ. Պոլսի Մխիթարյանի լիցեյը և ուսումը շարունակել Ստամբուլի պետական համալսարանի դեղագործական և բժշկական ֆակուլտետներում, որոնք կիսատ է թողել։ Սովորել է Վիեննայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում։ Աշխատակցել է պոլսահայ թերթերին, հանդեսներին, եղել «Մարմարա» օրաթերթի գրականության բաժնի վարիչ, «Սան» պարբերականի խմբագիր։

1963 թվականին ամուսնացել է Անաիս Անդրեասյանի հետ։

• Փոխադրի՛ր բանաստեղծություններից քեզ դուր եկածը արևելահայերեն

Կաղանդ Պապա մը գար
Նվերներ բերեր
Տար տար չհատներ

Ծառ մը բարձրանար
Թիզ թիզ -օրեօր-
Երկինք չհասներ

Ինչ որ կյանք կըսենք
Անուշապուր մը ըլլար-ուտեինք-
Կեր-կեր- չհատներ։

Կաղանդ Պապը գար

Նվերեր բերեր

Տար տար չվեռչանար

Ծառը բարձրանալ

Փոքր փոքր օրեցօր

Երկինք չհասներ

Ինչ որ կյանք կանվանենք

Անուշապուր լիներ ուտեինք

Կեր կեր

• սովորի՛ր անգիր
• Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր անծանոթ բառերը:

Ինչ որ կյանք կանվանենք

Անուշապուր լիներ ուտեինք

• Բանաստեղծության միջից գտի;ր և դո՛ւրս գրիր բարեմաղթանքը:

Ինչ որ կյանք կանվանենք

Անուշապուր լիներ ուտեինք

• Ամանորյա բարեմաղթանքներ գտի՛ր համացանցից, մի քանիսն էլ դո՛ւ հորինիր:

Այս գալիք նոր տարում

Բոլորին թող ուղեկցի հաղթանակը,՛

Թող բոլոր խնդիրները մնան անցյալում,

Թող այս ամանորը,

Լինի ուրախ և հրաշքներով լի…

Շնորհավոր նոր տարի

• Բացատրի՛ր Կաղանդ, Կաղանդ Պապա, չհատնել, անուշապուր  բառերը:

Կաղանդ-տոն

Պապա-պապ

չհատնել-չհատել

անուշապուր-անուշ բույր ունեցող

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Փոքր Ասիա թերակղզուց արևելք, տարածվում է Սև ծովի և Հարավկովկասյան ու Վերին Միջագետքի հարթավայրերի, Իրանական և Փոքրասիական բարձրավանդակների միջև:

Հայկական լեռնաշխարհը շրջապատից առանձնացած է բարձր լինելու պատճառով և կոչվում է լեռնային կղզի: Տարածքը մոտ 400 հզ. կմ² է, միջին բարձրությունը՝ 1700 մ, իսկ առանձին գագաթների բարձրությունը հասնում է 4000–5000 մ-ի, առավելագույնը` 5165 մ (Մեծ Մասիս): 

Հայկական լեռնաշխարհի հիմնական լեռնագրական միավորներն են Արևելապոնտական, Փոքր Կովկաս, Կորդվաց, Հայկական Տավրոս լեռնային համակարգերը և Հայկական հրաբխային բարձրավանդակը: Արևելապոնտական լեռնաշղթան հյուսիսից եզերում է լեռնաշխարհը և 400 կմ երկարությամբ ձգվում է Սև ծովի հարավարևելյան ափին զուգահեռ: Առավելագույն բարձրությունը 3937 մ է (Քաջքար լեռ): Առանձնանում են Գիրեսուն, Զիգանա, Տրապիզոնի, Գյումուշխանե, Լազիստանի լեռնաշղթաները: Այս մասում Նոր Շիրական լեռներն արևելքում միանում են Հայկական լեռներին: 

Հայկական լեռնաշխարհի հարավում ձգվում է Հայկական (Արևելյան) Տավրոս լեռնային համակարգը, որն ունի բազմաթիվ լեռնաբազուկներ՝ Նուրհակի, Մալաթիայի, Սիմսարի, Բիթլիսի, Սասնա, Ընձաքիարս, Շատախի և այլն: Ամենաբարձր կետը Նուրհակ լեռն է (3090 մ): Նշանավոր են նաև Մարութա լեռ (2967 մ), Աչքասար (2940 մ), Սիմսար (2685 մ) լեռնագագաթները:

Փոքր Կովկասի լեռնային համակարգը եզերում է Հայկական լեռնաշխարհը հյուսիսից և հյուսիս-արևելքից:

Կորդվաց լեռները Հայկական լեռնաշխարհը եզերող լեռնաշղթաներից ամենաբարձրն են (3500–4000 մ). զբաղեցնում են լեռնաշխարհի հարավարևելյան մասը՝ Վանա և Ուրմիա լճերի գոգավորությունների միջև:

Հայկական հրաբխային բարձրավանդակը զբաղեցնում է Հայկական լեռնաշխարհի կենտրոնական մասը (տարածքը՝ 100 հզ. կմ²): Այն բարձրադիր լեռնավահանների (Գեղամա, Վարդենիսի, Ջավախքի), լեռնազանգվածների (Բյուրակնի, Աբուլ-Սամսարի, Ծաղկանց, Արագածի, Սյունիքի և այլն), խոշոր սարահարթերի (Արդահանի, Ախալքալաքի, Կարսի, Շամիրամի, Կոտայքի), ընդարձակ դաշտերի (Էրզրումի, Տվարածատափի, Ալաշկերտի, Բասենի, Խնուսի, Մշո և այլն) համալիր է:

Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի կենտրոնում է գտնվում Բյուրակնի (Հազար լճեր) բարձրավանդակը, որի ամենաբարձր գագաթը Սրմանցն է (3250 մ): Այստեղ են գտնվում նաև Սերոկի, Հավատամք, Շուշարի, Թեքման սրածայր գագաթները: Սրմանց լեռնագագաթի հյուսիսարևմտյան լանջի բազմաթիվ աղբյուրներից սկզբնավորվում են Արաքսը և Արածանիի մի քանի վտակներ:

Բյուրակն և Մասիս լեռնազանգվածների միջև գտնվում է Հայկական Պար լեռնաշղթան: Նրա ամենաբարձր լեռնագագաթը Սուկավետ լեռն է (3445 մ), որի լանջին՝ 3284 մ բարձրության վրա էր գտնվում Սուկավետի վանքը՝ Հայկական լեռնաշխարհի երբեմնի ամենաբարձր բնակելի կետը:

Վանա լճից հյուսիս-արևելք 65 կմ երկարությամբ աղեղնաձև ձգվում են Ծաղկանց լեռները, որոնց բարձր գագաթներն են Ալադաղը (3351 մ), Ծաղկոն (3519 մ), Նպատը (2332 մ): Վերջինիս ստորոտում՝ Արածանիի հովտում է գտնվում նշանավոր Ձիրավի դաշտը, որտեղ 371 թ-ին Պապ թագավորի ղեկավարությամբ տեղի է ունեցել ճակատամարտ պարսիկների դեմ: Ծաղկանց լեռները եղել են Հայոց Արշակունի թագավորների ամառանոցը: Այստեղ էին տեղի ունենում Նավասարդյան մարդաշատ տոնախմբությունները:

Լեռնաշխարհից սկիզբ են առնում Առաջավոր Ասիայի խոշոր գետերը՝ Արածանին, Եփրատը, Տիգրիսը, Արաքսը, Կուրը և Ճորոխը:

Հայկական լեռնաշխարհի լճերն ունեն տեկտոնական (Ուրմիա, Ծովք), տեկտոնահրաբխային (Վանա, Սևանա, Արփի, Գայլատու), հրաբխային (Խանչալի, Փարվանա), խառնարանային (Նեմրութ, Աժդահակ), սառցադաշտային (Ալ, Սև, Քարի), սողանքային (Պարզ) ծագում:

Հարուստ և ինքնատիպ է Հայկական լեռնաշխարհի բուսականությունը. լանդշաֆտները փոխվում են ըստ վերընթաց գոտիականության: Այստեղ աճում է 4 հզ. բուսատեսակ, որից 200-ը (այդ թվում՝ արարատյան ցորենները, հայկական արոսենին, նաիրյան նշենին և այլն) բնաշխարհիկներ են: Կան հազվագյուտ բույսեր՝ հունական շրջահյուսը, ծովոսպը, կովկասյան մրտավարդը, ինչպես նաև այլ վայրերից ներմուծված հազարավոր բուսատեսակներ: Տարածված են նաև եթերայուղատու բույսերն ու դեղաբույսերը: Անտառներում աճում են նշենի, տանձենի, խնկենի, հացենի, բոխի, կաղնի, գիհի, հաճարենի և այլ ծառատեսակներ: Բարձրլեռնային գոտիները հարուստ են մարգագետիններով:

Բազմազան է նաև կենդանական աշխարհը: Լեռներում ապրում են վայրի ոչխարը (մուֆլոն), բեզոարյան այծը, շնագայլը, ցածրադիր ու նախալեռնային շրջաններում և տափաստաններում՝ տափաստանային կատուն, սպիտակափոր ոզնին, փոքր կամ հարավային խլուրդը, փոքրասիական և փոքր ճագարամկները, օձերից՝ գյուրզան, հայկական լեռնատափաստանային վահանագլուխ իժը, կարմրափոր սահնօձը: Թռչուններից տարածված են սև և սևախածի կեռնեխները, դաշտային մկնաճուռակը, մանրաբազեն, մոխրագույն կաքավը, արտույտները, քարաթռչնակները, ճահճային մկնաճուռակն ու լորաճուռակը: Շատ են միջատները, մորեխները, սարդերն ու մորմերը: Անտառներում ապրում են այծյամը, վարազը, արջը, սկյուռը: Գետերն ու լճերը հարուստ են ձկներով. նշանավոր են Սևանի իշխանը, Վանա տառեխը, կարմրախայտը:

Հայկական լեռնաշխարհի միավորներին տրվել է ավելի քան 150 հզ. տեղանուն, որոնց հետ անխզելիորեն կապված է հայ ժողովրդի պատմությունը: